Akut Böbrek Hasarı nedir?
Akut böbrek hasarı (ABH); halk arasında böbrek yetmezliği olarak da bilinen, böbrek işlevlerinde ani olarak (günler, haftalar gibi kısa bir süre içinde) azalma ya da işlevlerin kaybedilmesi durumudur. Kan tetkiklerinde üre, kan üre azotu (BUN) ve kreatinin değerlerinde yükselme gözlenir, aynı zamanda fazla su atılamayarak vücutta birikir.
Günümüzde hastalıklar, dünyanın her yerinde anlaşılabilmesi ve yönetilebilmesi için için belli kriterlere göre tanımlanırlar. Bu bağlamda akut böbrek hasarı tıbbi olarak, serum kreatinin düzeyinde 48 saat içinde en az 0,3 mg/dl artış, yedi gün içerisinde serum kreatininin en az 1,5 katına çıkması veya altı saat süreyle idrar miktarının 0,5 ml/kg/saat’in altına inmesi olarak tanımlanır (1). Akut böbrek hasarı, her yıl dünya genelinde yaklaşık 13 milyon bireyi etkileyen ve 1,7 milyon kişinin hayatını kaybetmesine yol açan önemli bir sorundur (2).
Akut Böbrek Hasarı Nedenleri Nelerdir?
- Vücuttan fazla miktarda, yerine konmayan sıvı kayıpları (ishal, kusma gibi)
- Böbrekler üzerine hasarlayıcı etkileri olan ilaç, bitkisel ürün ve bazı diğer maddelerin kullanımı ya da maruziyeti. Örneğin bazı ağrı kesicilerin, radyolojik tetkikler sırasında damar yolundan verilen boya maddelerinin kullanımı (özellikle bilgisayarlı tomografi işlemi sırasında kullanılan kontrast madde )
- Böbrekleri tutan, genel olarak ‘nefrit’ adı verilen enfeksiyon) kaynaklı olmayan iltihabi hastalıklar
- Taş, tümör, prostat büyümesi gibi nedenlere bağlı alt idrar yollarının hastalıkları.
Akut Böbrek Hasarı Belirtileri Nelerdir?
Akut böbrek hasarı yakınmasız, belirtisiz, sessiz seyredebileceği gibi, hastalarda aşağıdaki belirtiler de olabilir:
- İdrar miktarında ani azalma,
İnsanlar günde ortalama 1,5-2 litre arasında idrar çıkartılar. Bu miktarın 400 ml’nin altına inmesine ‘oligüri’, 50 ml’nin altına inmesine ya da hiç çıkmamasına ‘anüri’ denilmektedir. Bu iki durum akut böbrek hasarının önemli belirtilerindendir.
- Nefes darlığı,
- Bacaklarda belirgin olmak üzere, vücutta ödem
- Tansiyon yüksekliği
- Bulantı-kusma
- Şuur değişikliği
Akut Böbrek Hasarı Tanısı Nasıl Konulur?
Hekiminiz, sizi muayene edip tetkikleri istedikten sonra, nedeni bulup tedavi edebilmek üzere daha ileri tetkiklere gereksinim duyabileceği akılda tutulmalıdır. Bazı durumlarda kısa ya da uzun süreli hastane yatışları gerekebilir.
Tanıda, böbrek yapısının görüntülenmesi (ultrason, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görtüntüleme), ileri düzey kan ve idrar tetkikleri, 24 saatlik idrar tetkikleri, Üroloji gibi bazı diğer uzmanlık alanlarından görüş istenmesi ve böbrek biyopsisi gibi tanısal işlemlere ihtiyaç duyulabilir.
Akut Böbrek Hasarı için Kimler Risk Altındadır?
Akut böbrek hasarı riski, ileri yaşta, kronik böbrek hastalığı, diyabet (şeker hastalığı), kalp-damar hastalığı, karaciğer hastalığı gibi kronik hastalığı bulunanlarda, çoklu ilaç kullanımı olan kişilerde ve kanser hastalarında daha yüksektir. Hastalık, deprem sonrasında uzun süre göçük altında kalanlarda da sık olarak görülebilir.
Akut Böbrek Hasarından Sonra Klinik Seyir Nasıldır?
Hastaların çoğunda uygun tedavi ile böbrek işlevinde tam veya tama yakın düzelme olmakla beraber, böbrek hasarı bazı hastalarda kalıcı olabilir yani kronik böbrek hasarına dönebilir ya da bazı durumlarda, bir süre sonra tekrar edebilir. Bu yüzden, hekiminizin belirlediği düzenli aralıklarla kontrole gidilmesi son derece önemlidir.
Kaynakça
- Kidney Disease: Improving Global Outcomes (KDIGO) Acute Kidney Injury Work Group. KDIGO Clinical Practice Guidelineor Acute Kidney Injury. Kidney inter., Suppl. 2012; 2: 1–138.
- https://www.theisn.org/commitment-to-kidney-health/focus-areas/acute-kidney-injury.