Böbrekler, vücudumuzdaki zararlı maddeleri süzen, sıvı dengesini sağlayan ve kan basıncını düzenleyen hayati organlardır. Bazı çocuklar, böbreklerle ilgili sorunlarla doğabilir. Bunlara "doğuştan (konjenital) böbrek hastalıkları" denir. Her 100 çocuktan 1’i doğuştan böbrek ve idrar yolları hastalıklarıyla dünyaya gelir. Erken teşhis ve tedavi ile bu hastalıkların olumsuz etkileri azaltılabilir.
Doğuştan Böbrek Hastalıkları Nelerdir?
- Böbrek yapısının gelişmemesi (agenezi): Bebeğin bir ya da iki böbreği hiç oluşmamış olabilir.
- Küçük veya yetersiz gelişmiş böbrek (displazi/hipoplazi): Böbrekler yeterince çalışamaz.
- İdrar yollarında darlık veya tıkanıklık: İdrarın akışı bozulur, böbreklerde şişme (hidronefroz) oluşabilir.
- Vezikoüreteral reflü (VUR): İdrar, mesaneden böbreklere geri kaçar. Bu durum enfeksiyonlara ve böbrek hasarına neden olabilir.
- Kistik böbrek hastalıkları: Böbreklerde sıvı dolu kesecikler (kistler) oluşabilir.
Belirtiler Neler Olabilir?
- Anne karnında yapılan ultrasonlarda böbreklerde şişlik veya anormallik görülmesi
- Sık idrar yolu enfeksiyonu geçirme
- İdrarda kan veya protein bulunması
- Gelişme geriliği
- Yüksek tansiyon
- Az veya hiç idrar yapamama
Erken Tanı Neden Önemlidir?
Erken tanı ile:
- Kalıcı böbrek hasarı önlenebilir
- Gerekli tedavi ve takip planlanabilir
- Aile bilinçlendirilerek çocuğun yaşam kalitesi artırılabilir
Nasıl Tanı Konur?
- Gebelikte ultrason ile şüphelenebiliriz veya saptanabilir
- Doğum sonrası ultrason, idrar tahlili, kan testleri ve bazı durumlarda ileri görüntüleme yöntemleri ile tanı netleştirilebilir.
Doğuştan böbrek hastalıklarından bazılarını biraz daha ayrıntılı inceleyecek olursak ;
- Hidronefroz (Böbreklerde şişme)
Nedir?
İdrarın böbrekten mesaneye akışında bir engel ya da yavaşlama varsa, idrar böbrekte birikir ve böbrek şişer. Bu duruma “hidronefroz” denir.
Nasıl fark edilir?
- Anne karnında yapılan ultrasonla genellikle saptanabilir.
- Bazı bebeklerde doğumdan sonra huzursuzluk, ateş ya da idrar yolu enfeksiyonu ile kendini belli edebilir.
Önemi nedir?
Tedavi edilmezse böbrek dokusu zarar görebilir. Erken tanı ile çoğu bebekte kalıcı hasar önlenebilir.
- Vezikoüreteral Reflü (VUR)
Nedir?
Mesanedeki idrarın böbreklere doğru geri kaçmasıdır. Normalde idrar tek yönlü akmalıdır, ancak bu durumda ters yönde kaçar.
Nasıl fark edilir?
- Sık idrar yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda araştırılır.
- Ailede benzer hikâye varsa risk artar.
Önemi nedir?
Tekrarlayan enfeksiyonlar böbreklerde iz (skar) bırakabilir. Bu da zamanla böbrek fonksiyonlarını bozabilir.
- Displastik veya Hipoplastik Böbrek
Nedir?
- Displastik böbrek: Böbrek yapısı bozuk ve çalışamaz durumdadır.
- Hipoplastik böbrek: Böbrek küçük ama kısmen çalışabilir haldedir.
Nasıl fark edilir?
- Doğum öncesi ya da sonrası ultrasonla tespit edilebilir.
- Tek böbrekli çocuklarda diğer böbreğin sağlıklı olması çok önemlidir.
Önemi nedir?
Displastik böbrek zamanla küçülür ve işlevini tamamen yitirir. Hipoplastik böbrekte ise yakından izlem gerekir.
- Kistik Böbrek Hastalıkları
Nedir?
Böbrek dokusu içinde sıvı dolu keseciklerin (kistlerin) oluştuğu hastalıklardır. Doğuştan olabilir.
Türleri:
- Multikistik Displastik Böbrek: Tek taraflı, düzensiz kistlerle dolu çalışmayan böbrek.
- Polikistik Böbrek Hastalığı: Genetik geçişli, her iki böbrekte çok sayıda kist olur. Ailede varsa dikkatli olunmalıdır.
Nasıl fark edilir?
Ultrason ile tanınabilir. Polikistik hastalıkta zamanla tansiyon yükselmesi ve böbrek yetmezliği gelişebilir.
- Posterior Üretral Valv (PUV) (Sadece erkek bebeklerde)
Nedir?
Mesanenin çıkışında doğuştan oluşan zar benzeri yapı, idrarın dışarı atılmasını zorlaştırır.
Nasıl fark edilir?
- Anne karnında mesanede aşırı doluluk
- Doğum sonrası az idrar yapma
- İdrar yaparken zorlanma ve huzursuzluk
Önemi nedir?
Erken müdahale edilmezse hem mesane hem de böbreklerde ciddi hasara neden olabilir. Doğum sonrası cerrahi girişim gerekebilir.
- Üreteropelvik Bileşke Darlığı (UPJ Darlığı)
Nedir?
Böbrekte toplanan idrarın, üreter denilen kanala geçmesini engelleyen bir darlıktır.
Nasıl fark edilir?
- Ultrasonla böbrekte genişleme (hidronefroz) görülür
- Ağrısız idrar yolu enfeksiyonları olabilir
Önemi nedir?
İleri derecede hidronefroz yaparsa böbrek fonksiyonları etkilenebilir. Hafif vakalar izlenirken, ileri vakalarda cerrahi gerekebilir.
Tedavi Mümkün mü?
Bazı durumlar kendiliğinden düzelebilirken, bazıları ilaç ya da cerrahi müdahale gerektirebilir. Uzun süreli takip gerektiren durumlarda çocuk nefroloji uzmanları süreci yönlendirir.
Unutmayın:
Erken teşhis hayat kurtarır. Doğum öncesi ve sonrası düzenli kontroller, çocuklarımızın sağlıklı bir böbrek yapısıyla büyümesine katkı sağlar. Her çocuğun sağlıklı böbreklerle büyümesi için bilinçli olalım, takipte kalalım.