Diyabet (şeker hastalığı) böbrek hastalığı riskini artıran en önemli sebeptir ve son dönem böbrek yetmezliğinin bir numaralı sebebidir.
Diyabet nedir?
Sağlıklı bireylerde açlık kan glukoz (şeker) düzeyi 70-100 mg/dL aralığındadır. 100-125 mg/dl arasında açlık kan glukozu bozulmuş açlık şekeri veya gizli şeker hastalığı olarak tanımlanmaktadır. Açlık kan şekerinin 126 mg/dl ve üzerinde olması ise diyabettir. Hastalığın tam adı Diabetes Mellitus’tur. Diyabet tanısında açlık kan şekerinin yanı sıra, şeker yükleme testi ve 3 aylık şeker düzeyini yansıtan kan HbA1c düzeyi de kullanılmaktadır.
Pankreas bezi tarafından salınan insülin, besinlerle alınan glukozun (şeker) kandan ayrılarak hücre içine girmesini sağlar. Böylelikle kandaki şeker düzeyi azalır, hücreler yaşamak için gerekli enerjiyi elde etmiş olur olur. Diyabet hastalığı ise, vücutta insülin hormonunun problemli olması nedeniyle kan glukoz düzeyinin dokulara zarar verecek şekilde yüksek seyretmesi durumudur.
Diyabet böbrekleri nasıl etkiler?
Uzun süre yüksek seyreden kan şekeri; kalp, böbrekler ve gözler başta olmak üzere tüm vücutta kalıcı hasarlara yol açar. Böbrekte ve diğer organlarda hasar başladığında geriye dönüşsüzdür ve eğer diyabet kontrolsüz bir şekilde devam ederse kronik böbrek hastalığına ve böbrek yetmezliğine sebep olur.
Diyabet hastalarında böbrek hastalığı ne kadar sıktır?
Diyabet hastalarının % 30-40’ında kronik böbrek hastalığı gelişmektedir. Türk Nefroloji Derneği tarafından ülke genelinde yapılan bir çalışmada (CREDİT Çalışması), şeker hastalığı olan bireylerin % 32.4’ünde kronik böbrek hastalığı saptanmıştır. Bu oran, şeker hastalığı bulunmayanlara göre 2.5 kat daha yüksektir. Yine Türk Nefroloji Derneği’nin 2019 yılı Böbrek Kayıt Sistemi (Böbrek hastalıkları ile ilgili veriler Türk Nefroloji Derneği tarafından yıllık olarak kayıt altına alınmaktadır. Sonuçlara göre düzeltici önlemler planlanmaktadır) verilerine göre diyaliz tedavisine yeni başlayan hastaların % 39’unda böbrek yetmezliğinin sebebi diyabettir.
Diyabete bağlı böbrek hastalığı gelişimi nasıl engellerim? Geliştiyse ilerlemesini nasıl engellerim?
- Diyabet için en önemli risk faktörleri obezite, sağlıksız beslenme, fiziksel aktivite azlığı, bozulmuş açlık şekeri, ailede şeker hastalığı öyküsü bulunması ve 40’dan büyük yaştır. İlgili risk faktörleriniz varsa kan şekerinizi düzenli olarak ölçtürmenizi şeker hastalığının erken tanı ve kontrolü için önermekteyiz.
- Diyabet hastası iseniz, böbrek problemi gelişmemesi, gelişmiş ise ilerlememesi için en önemli basamak kan glukoz düzeyiniz kontrol altında olmasıdır (Diyabet için sizi takip eden doktorunuzla iletişim halinde olunuz).
- Böbrek probleminizin ilerlememesi için kan basıncınız kontrol altında olmalıdır. Nefroloğunuzla yakın iletişim halinde olmalısınız.
- Eşlik edebilecek kalp hastalıkları için doktor kontrolünde olmalısınız.
- Sağlıklı beslenmeniz, fiziksel olarak aktif olmanız, diyet ve ilaç tedavisine uyumlu olmanız diyabetin kontrol altında olmasını sağlayacak, böbreğinizi de koruyacaktır.
Tablo-1: Diyabet hastaları için hedef kan glukoz değerleri
| Açlık kan şekeri (yemekten hemen önce) | 80-130 mg/dl |
| Yemekten iki saat sonra kan şekeri | 180 mg/dl den küçük olmalıdır |
Eşlik eden hastalıklarınız, böbrek hastalığınızın evresi, yaşınız ve klinik durumunuza göre bu aralıklar değişebilir, diyabet doktorunuzla yakın iletişim halinde olunuz.