Kronik böbrek hastalığı (KBH) tüm dünyada yaygınlığı giderek artan, hayat kalitesini ve yaşam süresini etkileyen bir halk sağlığı sorunudur. Son dönem böbrek yetmezliği hastalarında böbrek nakli en iyi tedavi seçeneği olsa da hastaların büyük çoğunluğunun çeşitli nedenlerle bu tedaviye ulaşma şansı yoktur. Çoğu hasta geleneksel böbrek yerine koyma tedavisi yöntemi olan hemodiyaliz ve periton diyalizi (karın diyalizi) ile tedavi edilmektedir. Hemodiyaliz hastanede ya da hemodiyaliz merkezinde uygulanmaktadır. Son yıllarda ülkemizde de uygulanmaya başlanmış olan hastanın kendi evinde hemodiyaliz tedavisi uygulanabilmektedir.
Ev hemodiyalizi, merkezde uygulanan hemodiyalize göre uygulama sıklığı, uzun uygulama saatleri (6-8 saat) olması ve gece uygulanabilir olması gibi hastalara daha serbest bir tedavi olanağı sağlamaktadır. Merkez hemodiyalizinde hastalara haftanın üç günü 4 saatlik diyaliz yapılabilirken, Ev hemodiyalizinde haftada 6 gece 6-8 saatlik diyaliz ya da günlük kısa diyaliz tedavisi uygulanabilmektedir. Ayrıca ev hemodiyalizinin; merkez hemodiyalizine göre kan basıncı kontrolünde iyileşme, daha serbest bir beslenmeye izin verilmesine rağmen daha iyi sıvı ve fosfat kontrolü sağlanması, kalp büyümesinde gerileme, gebelerde anne ve bebekte olası komplikasyonları azaltma gibi avantajları olduğu çeşitli çalışmalarla gösterilmiştir. Ayrıca yapılan çalışmalarda ev hemodiyalizinin yaşam kalitesini artırdığı gösterilmiştir.
Ancak, her tedavi yönteminde olduğu gibi ev hemodiyalizinde de damar yolu komplikasyonları, hasta/yardımcısında tükenmişlik bulguları gibi dezavantajlar da mevcuttur. Damar erişimi hemodiyaliz hastaları için hala hayati önemini korumaktadır. Hastaların ev hemodiyalizini tercih etmemesindeki en önemli neden damar kanülasyonunu yapamayacakları endişesidir. Hastalar bu konuda desteklenerek, tüm hastalara günlük kişisel hijyen, damar erişim yolu için uygun antibiyotik merhem kullanımı, enfeksiyon belirti ve bulguları eğitim aldıkları merkezlerde anlatılmaktadır.
Ev hemodiyalizinde hasta seçimi çok önemlidir. Son dönem böbrek yetmezliği olan hastalara diğer böbrek yerine koyma tedavi seçenekleri ile mutlaka ev hemodiyalizi seçeneği de anlatılmaktadır. Tercihen öğrenme yeteneği ve motivasyonu olan, tıbbi durumu iyi hastalar olması gerekmektedir. Ayrıca bu hastaların ciddi kalp hastalığı olmaması, kendisinin/yardımcısının görme kaybı olmaması ve kan sulandırıcı ilaç kullanımına engel bir durumu olmaması gerekmektedir.
Ev hemodiyalizinin sıklığı ve süresi hastanın kalan böbrek fonksiyonlarına (halihazırda idrar çıkışı olup/ olmamasına), işte çalışma durumuna ve kan tetkiklerinin sonucuna göre hasta ve nefroloji uzmanı tarafından ihtiyaca uygun şekilde düzenlenmektedir.
Ev hemodiyalizi planlanan hastanın 3-6 hafta arasında değişen bir eğitim süreci bulunmaktadır. Bu eğitim sürecinde hasta/yardımcısı öncelikle merkezde eğitime alınır. Bu eğitim; damar yoluna girme, diyalizin başlatılması ve sonlandırılması, kan sulandırıcı ve serum uygulanmasını içerir. Ayrıca hasta/yardımcısına malzemenin depolanması/saklanması ve olası acil durumlarda nasıl davranacağı ve teknik ekibe ulaşım bilgileri verilir. Eğitim süreci tamamlanan hasta 1-2 kez merkezde eğitim hemşiresinin gözetiminde kendisi diyalizini yapar. Hasta evde diyalize başladıktan sonra eğitim hemşiresi ve teknik ekipten oluşan grup üç ayda bir ev ziyareti yaparak gerekli kontrolleri sağlar. Bu hastalarda da merkez hemodiyalizinde olduğu gibi aylık kan tetkikleri ile altı ayda bir diyaliz su siteminin analizlerinin yapılması merkezin sorumluluğundadır.
Ev ziyaretlerinde; kişisel hijyenin değerlendirilmesi, su sisteminin kontrolü, tıbbi malzemelerin ve tedavi alanının kontrolü yapılmaktadır.
Son dönem böbrek yetmezliği nedeniyle böbrek yerine koyma tedavisi ihtiyacı olan hastalarda kadavradan böbrek nakli ile benzer yaşam avantajı sunan ev hemodiyalizi ile ilgili uygun aday hastalara bilgi verilmektedir.
Referanslar:
- John WM Agar, Carmel M Hawley, Charles R P George, Timothy H Mathew, Stephen P McDonald and Peter G Kerr. Home haemodialysis in Australia- is the Wheel turning full circle? Med J Aust. 2010 Apr 5;192(7):403-406.
- Robert P. Pauly1, John S. Gill2, Caren L. Rose2, Reem A. Asad3, Anne Chery4, Andreas Pierratos5 and Christopher T. Chan3. Survival among nocturnal home haemodialysis patients compared to kidney transplant recipients. Nephrol Dial Transplant (2009) 24: 2915–2919.
- Joel D Glickman, MD, Christopher Chan, MD, FRCPC. Choosing home hemodialysis for end-stage kidney disease. 2024 UpToDate. Literature review current through: Jun 2024.
- Masterson R.The advantages and disadvantages of home hemodialysis. Hemodialysis International 2008;12:S16-S20.