Çocuklarda Böbrek Kistleri: Ne Anlama Gelir, Ne Zaman Endişelenmeli?
Böbrekler, vücudumuzdaki atık maddeleri süzen, su ve tuz dengesini sağlayan, tansiyonun düzenlenmesinde rol oynayan hayati organlardır. Bazen böbreklerde “kist” adı verilen sıvı dolu kesecikler oluşabilir. Kistler genellikle erişkinlerde daha sık görülse de, çocuklarda da karşımıza çıkabilir. Bu durum her zaman ciddi bir hastalık anlamına gelmez, ancak dikkatli değerlendirilmesi gerekir.
Böbrek kisti nedir?
Böbrek kisti, içinde sıvı bulunan küçük bir keseciktir. Kistin duvarı ince, içi genellikle berrak sıvı ile doludur. Kist tek başına olabileceği gibi, birden fazla da olabilir. Tek başına olan kistler genellikle “basit kist” olarak adlandırılır. Bunlar çoğu zaman zararsızdır ve çocuğun böbrek işlevini bozmaz.
Ancak bazı durumlarda böbreklerde çok sayıda kist bulunabilir. Bu durumda altta yatan kalıtsal veya yapısal bir hastalık söz konusu olabilir.
Çocuklarda böbrek kistleri neden olur?
Böbrek kistlerinin çocuklarda görülme nedenleri birkaç farklı şekilde sınıflandırılabilir:
- Basit (tek) böbrek kistleri:
Bunlar en sık görülen ve genellikle tesadüfen saptanan kistlerdir. Çocuk herhangi bir şikâyetle doktora götürüldüğünde yapılan ultrason sırasında fark edilir. Genellikle böbreğin bir kısmında tek bir kist vardır ve bu durum böbreğin çalışmasını etkilemez. Nedeni tam olarak bilinmez ama böbrek içindeki tübüllerin (idrarın süzüldüğü kanalcıkların) genişlemesiyle ilişkili olduğu düşünülür. - Multikistik displastik böbrek:
Bu durumda böbrek dokusunun büyük kısmı kistlerle kaplanmıştır ve normal böbrek dokusu yoktur. Genellikle doğuştan olur ve tek böbrekte görülür. Diğer böbrek ise genellikle normal çalışır.
Bu hastalık doğum öncesi ultrasonlarda fark edilebilir. Etkilenen böbrek zamanla küçülür ve çoğu zaman işlev görmez. - Polikistik böbrek hastalıkları:
Bunlar kalıtsal (aileden geçen) hastalıklardır. Böbreklerde sayısız kist oluşur ve zamanla böbrek dokusunun yerini bu kistler alır. İki ana tipi vardır:- Otozomal resesif polikistik böbrek hastalığı: Genellikle bebeklik döneminde ortaya çıkar.
- Otozomal dominant polikistik böbrek hastalığı: Genellikle ergenlik veya erişkinlikte belirti verir ama bazen çocuklukta da saptanabilir.
Bu hastalıklar aile öyküsüyle ilişkilidir; yani anne, baba veya yakın akrabalarda da benzer sorunlar olabilir.
- Diğer nadir nedenler:
Böbrek kistleri bazı sendromlarla (örneğin tuberoz skleroz, Von Hippel–Lindau sendromu gibi) birlikte de görülebilir. Bu durumda kistlere başka organlarda da bulgular eşlik eder.
Belirtiler neler olabilir?
Çocuklarda böbrek kistleri genellikle belirtisizdir. Çoğu kez başka bir nedenle yapılan ultrason sırasında fark edilir. Ancak bazı durumlarda şu şikayetler görülebilir:
- Karın veya yan ağrısı
- İdrarda kan görülmesi
- İdrar yolu enfeksiyonu
- Karında ele gelen kitle
- Nadir durumlarda tansiyon yüksekliği
Kistlerin büyüklüğü ve sayısı arttıkça, belirtiler daha belirgin hale gelebilir. Ancak çoğu basit kist hiçbir şikayet yapmaz.
Tanı nasıl konur?
Tanıda en önemli yöntem ultrasondur. Bu, ağrısız ve radyasyon içermeyen bir görüntüleme yöntemidir. Ultrason, kistin boyutunu, sayısını ve böbrek içindeki yerini gösterir.
Gerektiğinde MR veya BT (bilgisayarlı tomografi) de kullanılabilir, ancak çocuklarda genellikle gerek kalmaz.
Eğer birden fazla kist saptanırsa veya altta yatan kalıtsal bir hastalıktan şüphelenilirse, doktor şu incelemeleri isteyebilir:
- Kan testleri: Böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek için (üre, kreatinin, elektrolitler)
- İdrar testleri: İdrarda kan veya protein var mı diye bakılır
- Aile taraması: Anne, baba veya kardeşlerde de ultrason yapılabilir
- Genetik testler: Polikistik böbrek hastalığı veya diğer kalıtsal sendromlardan şüpheleniliyorsa yapılabilir
Tedavi nasıl olur?
Tedavi, kistin türüne ve etkilediği böbrek fonksiyonuna göre değişir.
- Basit böbrek kistleri:
Genellikle tedavi gerektirmez. Çocuk düzenli aralıklarla (örneğin yılda bir kez) ultrasonla izlenir. Kistin büyüyüp büyümediğine, böbrek fonksiyonlarının normal kalıp kalmadığına bakılır.
Çoğu çocukta kist aynı boyutta kalır veya zamanla küçülür. - Büyük veya semptomatik kistler:
Nadir de olsa, kist çok büyüyüp ağrıya ya da basıya yol açarsa, cerrahi olarak boşaltılması gerekebilir. Bu işlem genellikle laparoskopik (kapalı) yöntemle yapılır. - Multikistik displastik böbrek:
Genellikle cerrahi müdahale gerekmez, çünkü işlev görmeyen böbrek zamanla küçülür. Ancak nadiren enfeksiyon veya tansiyon sorunu yaratırsa, böbreğin alınması gündeme gelebilir. - Polikistik böbrek hastalıkları:
Bu hastalıkta amaç böbrek yetmezliğini geciktirmek ve komplikasyonları önlemektir. Düzenli takip, kan basıncı kontrolü ve enfeksiyonların önlenmesi önemlidir. Tedavi, genellikle çocuk nefrolojisi uzmanı tarafından planlanır.
Ebeveynler nelere dikkat etmeli?
Eğer çocuğunuzda böbrek kisti saptandıysa, bu durum çoğu zaman paniğe neden olmamalıdır. Ancak düzenli takip çok önemlidir.
Aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:
- Çocuğun tansiyonu belirli aralıklarla ölçülmelidir.
- İdrarda kan, ağrı veya idrar yolu enfeksiyonu belirtileri olursa doktora başvurulmalıdır.
- Doktorun önerdiği aralıklarla ultrason kontrolleri aksatılmamalıdır.
- Ailede böbrek hastalığı öyküsü varsa, bu mutlaka doktora bildirilmelidir.
Ayrıca çocuğun yeterli su içmesi, sağlıklı beslenmesi ve düzenli kontrollerini yaptırması böbrek sağlığı açısından önemlidir.
Prognoz (seyir) nasıldır?
Basit böbrek kistleri çocuklarda genellikle iyi huyludur ve yaşam kalitesini etkilemez. Bu kistler çoğu zaman sabit kalır, bazen kaybolabilir.
Kalıtsal ya da çok sayıda kist bulunan hastalarda ise hastalığın seyrini düzenli takip ve uygun tedavi belirler. Erken tanı konulması, böbrek yetmezliği gibi ciddi sonuçların önlenmesi açısından çok önemlidir.
Sonuç olarak
Çocuklarda böbrek kistleri tek bir hastalık değildir; basit bir bulgudan ciddi kalıtsal hastalıklara kadar geniş bir yelpazede görülebilir.
Bu nedenle her çocuk, çocuk nefrolojisi uzmanı tarafından dikkatlice değerlendirilmelidir.
Erken tanı, düzenli takip ve doğru bilgilendirme ile çocukların büyük çoğunluğu sağlıklı bir yaşam sürdürebilir.
Unutmayın:
Böbrek kistinin saptanması her zaman kötü bir şey değildir, ama “önemsiz” de değildir.
Bilgi, farkındalık ve düzenli kontrol, sağlıklı böbrekler için en güçlü koruyuculardır.